Wymiana przestarzałego oświetlenia ulicznego na energooszczędne oprawy LED to coraz bardziej paląca inwestycja. Przy okazji modernizacji oświetlenia gminy coraz częściej decydują się na wdrożenie inteligentnego systemu zarządzania oświetleniem. Innowacyjne rozwiązania są dla samorządów tym bardziej atrakcyjne, jeżeli mogą skorzystać z zewnętrznego finansowania. Zarówno wymiana starych opraw oświetleniowych na oprawy LED, jak i połączenie ich z zintegrowanym systemem do zarządzania oświetleniem zwraca się błyskawicznie – po modernizacji zużycie energii elektrycznej może się zmniejszyć nawet o 70%. Warto zatem szukać sposobów, które umożliwią nam pokonanie finansowych barier. Jednym z nich jest trwający program SOWA-LED. Od maja tego roku można już składać wnioski o przyznanie funduszy na dofinansowanie projektów oświetleniowych.

Na czym polega projekt SOWA – LED? Kto może wnioskować o dofinansowanie?

Program SOWA-LED to nienowa inicjatywa. Jego pierwsza edycja miała miejsce w latach 2013-2016. Z finansowania skorzystał wówczas m.in. Szczecin, gdzie 5 tys. istniejących opraw zastąpiły nowoczesne LED-y. Szczecin jest też pierwszym polskim miastem, gdzie na tak szeroką skalę wdrożono inteligentny system zarządzania oświetleniem, przy pomocy którego można np. zdalnie tworzyć kalendarze oświetleniowe czy ustalać z góry, kiedy oświetlenie ma działać, a kiedy nie. Poza tym system pozwala na szybkie raportowanie zmian czy potrzeb, awarii. Można nim zarządzać online, mając jednocześnie pod kontrolą wszystkie jego elementy, m.in. możliwość komunikowania się z każdą oprawą z osobna.

Oprogramowanie CityTouch w połączeniu z energooszczędnym oświetleniem pozwoliło zmniejszyć wydatki na energię elektryczną o więcej niż połowę. Miasto zapewne nigdy nie zdecydowałoby się jednak na taką inwestycję, gdyby nie fundusze z programu SOWA-LED. Polskie samorządy nie mają bowiem zbyt wielu środków na innowacje. Pieniądze z budżetu przeznaczane są zwykłe na niezbędne inwestycje, takie jak remonty dróg czy placówek oświatowych. Do tego by wdrożyć w mieście innowacyjne rozwiązania w nurcie smart city, konieczne jest natomiast finansowanie zewnętrzne.

Jeżeli nie jest ono dostępne, to samorządy na ogół ograniczają się do koniecznej modernizacji elementów oświetlenia. Natomiast gdy pojawia się finansowanie zewnętrzne, wzrasta zainteresowanie rozwiązaniami bardziej zaawansowanymi, innowacyjnymi – zwraca uwagę Piotr Nowiński, ekspert do spraw oświetlenia w Signify (wcześniej Philips Lighting).

Sukces poprzedniej edycji programu SOWA-LED zapewnił mu kontynuację. Kolejna edycja konkursu ruszyła w maju. Podobnie jak podczas poprzedniej edycji nabór wniosków prowadzi Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jak czytamy na oficjalnej stronie organizatora, głównym celem programu jest: „Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza oraz uzyskanie oszczędności energii elektrycznej poprzez dofinansowanie przedsięwzięć poprawiających efektywność energetyczną systemów oświetlenia zewnętrznego”.

Program kierowany jest do samorządów terytorialnych, beneficjentem może jednak zostać również spółka, która ma tytuł do administrowania infrastrukturą oświetlenia ulicznego. Przedsięwzięcia, na które może zostać przeznaczone dofinansowanie zostały ściśle określone przez organizatora. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi jednak o kompleksową modernizację oświetlenia zewnętrznego w zakresie istniejącej instalacji oświetleniowej. Podjęte prace mogą obejmować:

– demontaż starych wyeksploatowanych opraw oświetleniowych,

– montaż nowych opraw oświetleniowych,

– wymianę przewodów elektrycznych w słupach i wysięgnikach wraz z wymianą zabezpieczeń,

– wymianę wysięgników,

– wymianę zapłonników,

– wymianę wyeksploatowanych słupów kablowych,

– modernizację/przebudowę istniejących punktów zapalania i sterowania oświetleniem,

– montaż sterowalnych układów redukcji mocy oraz stabilizacji napięcia zasilającego,

– montaż inteligentnego sterowania oświetleniem.

Dofinansowanie przyznawane jest w formie preferencyjnej pożyczki. Wartość całego budżetu programu to 50 mln zł. Pożyczka jest zwrotna, poczynione oszczędności powinny jednak pozwolić konsekwentnie ją spłacać. Poza tym umorzyć można 10% kosztów przedsięwzięcia, a oprocentowanie pożyczki wynosi zaledwie 1%.

Co należy zrobić, aby otrzymać dofinansowanie? Program SOWA-LED w 5 krokach:

Krok 1: Opracowanie audytu energetycznego

Pierwszym krokiem do uzyskania dofinansowania jest opracowanie audytu oświetleniowego, czyli opisu aktualnego stanu oświetlenia, jakie ma zostać zmienione lub zmodernizowane.

Audyt powinien zawierać szczegółową inwentaryzację opraw, słupów, wysięgników, szafek oświetleniowych i punktów rozliczania energii. Ocenić należy też zgodność obecnego oświetlenia z normami oraz działanie układów sterowania oświetleniem

Krok 2: Sporządzenie planu oświetlenia

Do audytu należy dołączyć plan modernizacji oświetlenia oraz realny harmonogram rzeczowo-finansowy inwestycji sporządzony na podstawie wzoru udostępnionego przez NFOŚiGW. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby rozwiązania zawarte w planie umożliwiły osiągnięcie wymaganych efektów ekologicznych. Zużycie energii elektrycznej powinno zmniejszyć się o co najmniej 40% w stosunku do stanu obecnego, a wygenerowane oszczędności utrzymywać się na poziomie nie mniejszym niż 150MWh rocznie. Jednocześnie koszt inwestycyjny nie może przekroczyć 20 000 [zł/MWh]. Wnioski, które nie będą spełniać tych warunków nie będą brane pod uwagę.

Przygotowanie audytu i planu oświetlenia jest dość kosztowne. Wydaną sumę można jednak dopisać do kosztów kwalifikowanych całego przedsięwzięcia. Poza tym „Taki masterplan to szansa na ujednolicenie i zracjonalizowanie oświetlenia w mieście. Wiąże wszystkie jednostki obsługujące samorządy. Jeśli miasto przyjmie swój masterplan i rada miejska go przegłosuje, wszystkie jednostki, które są w posiadaniu infrastruktury na terenie miasta, np. spółka energetyczna lub zarząd dróg miejskich, muszą się do takiego planu dostosować. Pozwoli to nie tylko ujednolicić infrastrukturę, ale przede wszystkim kreować atrakcyjny wizerunek miasta za pomocą światła. To znacznie ułatwia prace modernizacyjne” — przekonuje cytowany już Piotr Nowiński.

Krok 3: Złożenie wniosku i zawarcie umowy

Gotowy wniosek można złożyć w formie elektronicznej przez GWD albo w kancelarii NFOŚiGW. Aby wniosek został rozpatrzony należy złożyć go w ogłoszonym terminie naboru. Pierwszy nabór wniosków trwa od 24 maja do 30 października 2018 r. Kolejne nabory będą ogłaszane sukcesywnie, a projekty na bieżąco oceniane. Program będzie realizowany do roku 2021 r.

Krok 4: Negocjacje warunków dofinansowania

Jeśli NFOŚiGW pozytywne rozpatrzy wniosek, odbywają się negocjacje, których celem jest m.in ustalenie finalnej kwoty dofinansowania. Negocjacje nie muszą odbywać się wyłącznie w siedzibie NFOŚiGW. Inne możliwe warianty to wideokonferencja lub negocjacje korespondencyjne. Po zakończeniu negocjacji NFOŚiGW przygotowuje umowę, do której załączany jest zaakceptowany harmonogram rzeczowo-finansowy.

Krok 5: Liczy się efekt

Realizacja celów określonych w planie będzie weryfikowana, przy pomocy wskaźników efektywnościowych. Jeśli nie uda się ich spełnić, nie będzie można wnioskować o zwrócenie wspomnianych 10% kosztów poniesionych na modernizacje. Należy więc wybrać takie rozwiązania, które bez trudu umożliwią nam realizację następujących celów:

Ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej (końcowej)
–  co najmniej 10 000 MWh/rok

Zmniejszenie emisji CO₂
–  co najmniej 7 980 Mg /rok

Ograniczenie emisji dwutlenku siarki
–  co najmniej 15,16 Mg SO₂/rok

Ograniczenie emisji tlenków azotu
– co najmniej 9,54 Mg NO_x/rok

Ograniczenie emisji pyłów ogółem
–  co najmniej 0,6 Mg/rok.

Oprócz tego wymagane jest:

1. Opłacenie wszystkich zobowiązań pieniężnych wobec Narodowego Funduszu nie później niż trzy lata przed złożeniem wniosku o umorzenie części pożyczki.
2. Realizacja celów w terminie określonym w harmonogramie.
3. Potwierdzenie zachowania trwałości przedsięwzięcia zgodnie z zawartą umową pożyczki.

Jeśli uda nam się spełnić te warunki, możemy złożyć wniosek o umorzenie 10% pożyczki. Wcześniej zgodnie z harmonogramem należy jednak spłacić min. 75% wypłaconej kwoty. Pożyczka udzielona jest na okres nie dłuższy niż 15 lat.

Warto wykorzystać tą okazję na modernizację oświetlenia na energooszczędne. Znacząca większość oświetlenia zewnętrznego w naszym kraju to nadal oświetlenie tradycyjne i energochłonne. Czas to zmienić!

Piotr Nowiński
Ekspert ds. profesjonalnych rozwiązań oświetleniowych
Signify